Wikipedia Estatistika

Euskarazko Wikipediak 20 urte, euskara eta Internet. Estatistika baikorrak?

Data: 18 urtarrila
Wikilaria: Iñaki Lopez de Luzuriaga
2 Comments
Kategoriak: Albiste orokorrak



20 urte igaro dira 2021eko abenduan Euskarazko Wikipedian lehendabiziko edizioa egin zenetik. Harrezkero bide luzea egin du, eta ez dira gutxi boluntarioen lanaz eta Hezkuntza Programaren bitartez EUWPk izan duen hazkundea urte hauetan guztietan. Munduko hizkuntza komunitate guztietatik 283 hizkuntzak dituzte 100 artikulu baino gehiagoko Wikipediak, ia hizkuntza digitalak dauden beste. Eta nolakoa osasun digitala du euskarak? Nola eragiten dio Wikipediari?

Artikulu honetan saiatuko naiz euskararen erabilera Wikipedian nolakoa den aztertzen. Zein hizkuntzatan irakurtzen dute euskaldunek Wikipedia? Ehunekoak? Ehuneko horien zergatia?

EKIMEN HANDIKOA, TXIKITASUNEAN

Sortutako artikuluen kopuruetan, EUWP munduko 33. dago Wikipediako hizkuntza guztien zerrendan, eta martxan dira Wikipedia guztiek eduki beharreko artikuluak sortu eta lantzeko deialdiak. Emakumeen biografia artikuluak sortu eta handitzen EUWP bereziki aktiboa izan da, generoen arteko presentzia orekatzeari begira. Haurrentzako bertsioa ere badugu, Txikipedia, bizi-bizi. 2016an sortu zen Euskal Wikilarien Elkartea, elkarren berri izan, EUWP dinamizatu eta sinergiak josteko. Izan ere, datuek erakutsi dute EUWPko komunitatea munduko guztien artean bigarren aktiboena dela Estonierazko Wikipediaren atzetik, hiztun kopuruaren aldean (2018ko datuak). Pozteko moduko datuak dira, dudarik gabe.

Garrantzitsua da hori gogoan izatea, baina ez da EUWPren errealitateari begiratzeko faktore bakarra. Interneteko bilatzaileetan askotariko kontzeptuak bilatzean, batzuetan Wikipediako emaitzak eskuratzen dira eta, are seguruago, wikipedia hitza sartuz gero, jakina. EUWP euskarazko webgune bisitatuenetako bat da. Euskal Herrian diren herritar digitalizatuek Wikipedia bisitatzen dute, bai, baina hainbat hizkuntza aukera dituzte, eta edozein produktutan, merkatu jakin bateko kontsumoa da funtsezko faktorea.



WIKIPEDIEN ARTEKO DANTZA. NON DAGO EUWP?

Bada, Euskal Herrian Internet nabigatzen duten pertsonek ez dute beti Euskarazko Wikipedia bilatzen, beste Wikipedia aukera batzuk ere baitituzte. Horraino ondo. Wikipedia horiek bisitatuagoak dira Euskarazko Wikipedia baino, askoz ere. Euskararen Adierazle Sistemak eman ditu duela gutxi Wikipedien gaineko hizkuntzen araberako datu orokorrak, lehen aldiz sistema horretan Wikipedia kontuan hartzen (2020). EUWPk 72.000 bisita ditu Frantziako estatu osorako 2021eko urrian (1.000.000 Espainian). Europako estatukako estatistika horrek agerian uzten du Ipar Euskal Herritik ez direla asko EUWPrako bisitak; Alemaniatik bisita gehiago ditu, kasu baterako, Frantzia osotik baino. Jakina, ez dago faktore bakarra horretarako: egoera soziolinguistikoa, euskarazko hezkuntzaren hedadura mugatua, Hego Euskal Herriko estandarretik urruntzen den mintzatu eta idazteko manera edo, are, beste Wikipediek informazio gehiago ekartzea, Nabarralden Eneko Bidegainek aipatu bezala, hobea ere ez gutxitan, umiltasunez esateko, artikuluaren arabera.

Hego Euskal Herrirako datuak zehatzagoak dira. Konparazioan, baina, Euskarazko Wikipedia hirugarren Wikipedia bisitatuena da Hego Euskal Herrian, Espainierazko Wikipediaren eta Ingelesezko Wikipediaren atzetik, eta aldea ez da txikia. EUWPk 2.800.000 bisita izan zituen 2021eko azaro arte, Wikimediako proiektuen bisita guztietako % 5,08; Ingelesezko Wikipediak 8.100.000 bisita, % 14,70; bukatzeko, Espainierazko Wikipediak 41.100.000 bisita, % 74,41. Beste erdaretan, % 6 (iturria: Wikimedia Fundazioa).

Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena EHWP-datuak.png da
Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena NAFWP-datuak.png da
Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena EAEWP-datuak.png da



Hemen ere faktore askok eragiten dute bisitetan. Bistan da lehena egoera soziolinguistikoa dela. Ingelesezko Wikipediari erreparatuz, ingelesa ez da jende askoren ohiko hizkuntza, baina bai nazioarteko hizkuntza nagusia eta munduko lehendabiziko Wikipedia. Euskaldunek (elebidunak edo hirueledunak) beste Wikipedia batzuk ere kontsultatzen dituzte, eta horretarako arrazoi bat bada formaz zein edukiz beste Wikipedia horiek aberatsagoak edo fidagarriagoak edo irakurterrazagoak direla sinestea.

Hala ere, hezkuntzako eta soziolinguistikako datuetatik arrunt urruntzen da. Argi dago badagoela beste faktore bat. “Euskal Rock Erradikala” dokumentalak ematen digu pista bat. Azaroaren 25ean ETB1en eman zuten; bada, 23an, pertsona batek bisitatu zuen izen bereko artikulua EUWPn, 24an bik, eta 25ean 13raino igo zen “Euskal Rock Erradikala” artikuluko bisitarien kopurua. Azaroaren 26an, biharamunean, gutxiago ziren jada bisitariak, 10, baina ohikoa baino nahikoa gorago. ESWPko estatistikari erreparatuz gero, berriz, ohartzen gara ETB1en programa eman eta hurrengo egunean, 26an, ia bikoiztu egin zela azaroaren 25eko bisitari kopurua (48) “Rock Radical Vasco” artikuluan, 93raino helduz. Euskaldunek espainierazko artikulua bisitatzen dute, barra-barra. Egungo euskaldunek joera handiagoa dute erdaraz irakurtzera euskaraz baino, baina badago besterik ere.

Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena Hizl-eta-hezk-grafikoak-1024x675.png da

Hego Euskal Herrian heren bat baino gutxiago omen da euskaldun aktibo eta bost biztanletik bat euskaldun pasibo. Behintzat, 2021ko estatistiken arabera, EAEko (“Euskadiko”) ikasle gehienak, % 64, D ereduan matrikulatu ziren, eta % 17 B ereduan. Erdiak baino gehiago, euskaraz. Nafarroako Foru Erkidegoan, nabarmen gutxiago dira D ereduan matrikulatuak: unibertsitate aurreko hezkuntzako % 24,2 (2020/2021). Bada, wikilariok baditugu datuak pentsatzeko euskarazko Wikipediara egiten diren bisita asko ikastetxeetatik, eskola orduetan, egiten direla. Eskolako oporraldietan eta asteburuetan bisita kopurua zeharo jaisten da. Nondik dator, bada, halako aldea Wikipedietako bisitetan?

WEB POSIZIONAMENDUA

Ezaguna zaigu: nolako hizkuntza konfigurazioak gailuan halako emaitzak Interneten. Algoritmoak agintzen du: guk (gure nabigatzaileak, bederen) ziberespaziora zer datu bidali, hori eskainiko zaigu itzuleran, eta hizkuntza konfigurazioak badu hor zeresana. Gailu asko (mugikor, eramangarri, tableta eta mahaigaineko ordenagailu) erdaraz konfiguratuta erosten ditugu, eta maiz ez dute euskarazko aukerarik ematen interfazean gure hizkuntza ezartzeko, baina nabigatzailea euskaraz jar dezakegu, bederen. Zorionez, gailu batzuek badute sistema eragilearen euskarazko aukera konfigurazioan, baina erabiltzaileek ez dakite askotan euskaraz jar dezaketela ere, edo ez daude motibatuta euskaraz jartzeko. Ipar Euskal Herrirako daturik ez dugu une honetan, baina ez gara oso baikorrak. Hasteko, euskarazko konfiguraziorako hautuetan, euskara Espainiari loturik agertzen da ez gutxitan (hizkuntza autonomiko hori). Gailuek, mugaz bi aldeetan, nabigatzailea gaztelaniaz/frantsesez/ingelesez ekartzen dute, eta bide beretik dator lehenetsita bilatzailea.

Gure ikerketa txiki batek agerian utzi du funtsezkoa dela bilatzailearen interfazea euskaraz ezartzea bilaketa emaitzek euskara lehenesteko. Ez dugu pribatutasunaren lagun batere, baina Google da, zalantzarik gabe, bilatzaile erabiliena gure artean, eta aukera ematen du interfazea euskaraz jartzeko. Konpainia horren laiotzean, hauxe da kezkagarria: Chromek ez du euskarazko konfiguraziorik ordenagailuetan, Firefoxek eta beste nabigatzaile batzuek ez bezala. Ez du, bada, euskaldunaren esperientzia digitala bermatzen; erdaren morroi agertzen da, mugikorretan behintzat eskaintzen duen arren. Hargatik, gabezi horrek ez die bilaketen azken emaitzei asko eragiten, baldin eta bilatzailea euskaraz konfiguratzen bada. Hona atera ditugun datu batzuk “wikipedia Donostia” bilaketarako, emaitzen zerrendan lortzen duen postuaren arabera (goitik hasi eta beherantz):

Irudi honek alt atributua hutsik dauka; bere fitxategi izena Bilatzaile-emaitzen-datuak-1-1024x749.png da

Alde handiak daude emaitzetan, nabigatzailearen arabera. Gogoan izan behar da, bestalde, emaitzen zerrenda orriak 5 eta 10 artekoak izan ohi direla, eta gero bigarren orria hasten dela. Duckduckgo bilatzaileak, pribatutasuna gehien babesten duenak, ez du emaitza oso onik ingelesezkoak ez diren bilaketetarako, eta ez da gure artean asko erabiltzen. Oro har, emaitzak okerragoak izan zitezkeen, baldin eta nabigatzailearen erabiltzaileak beti erdarazko bilaketak egin ohi baditu, esaterako, edo geolokalizazioaren arabera (Interneti buruz zein kokapen geografikotan agertzen zaren; Googleren azalpena ingelesez): ez dago kasuistika bakarra.

Hala ere, taula argigarria da: modu proaktiboan jokatu ezean, erdarazko gure hautua igortzen dugu beti Internetera, nahi eta nahi ez, gure IP helbideak berretsia (estatuaren identifikazioa: Espainia, Frantzia). Trukean, Internetek (cookiek, bilatzaileek) gure hizkuntza hautua eta estatuaren kokapena itzuliko digu, gure euskarazko bilaketen kalterako. Dudarik gabe, galtzailea euskarazko aukera, bitarteko eta plataformen web posizionamendua da. Euskarazko emaitzak itzalean geratzen dira, eta itxi egiten da euskarazko produktuen Interneteko desabantaila edo/eta bazterketaren zirkulua. Kontzientzia handieneko erabiltzaileek ahalegina egingo dugu bilaketako emaitzen zerrendan behera euskarazko emaitzen bila irristatzeko. Erabiltzaile arruntek? Baietz errazenera eta lasterrenera joan.

Kementsua eta ekimenera lerratua da Euskarazko Wikipedia, baina erabiltzaileetan Euskarazko Wikipedia dugu hizkuntza konfigurazioaren gabezia horren biktimetako bat. Bisita urriak ditu, euskaldun aktiboen eta hezkuntzako euskarazko matrikulazioen ehunekoetatik oso behera. Nahitaezkoa dirudi eremu digitalaren erronkei aurrez aurre heltzea, lan eginez hardware eta nabigazio/bilaketa konpainiek gailuetan euskarazko interfazea eskain dezaten eta sendo apustu eginez euskarazko konfigurazioaren alde, norbanakoen zein erakunde publikoen (zein pribatuen) gailu digitaletan. Alegia, zeharkako planteamendu proaktiboa eta estrategikoa. Bien bitartean, euskaldunok Interneteko erdarazko produktuen eta eskaintzaren web posizionamendua elikatzen jarraituko dugu.

Kontsultatutako informazio iturri batzuk:

Eskerrik asko Gorka Azkarateri bere ekarpenengatik eta grafikoetan emandako laguntzagatik!

Zenbat aldiz bisitatzen da Txillardegiren artikulua? (Pageviews)

Data: 10 urtarrila
Wikilaria: Kepa Sarasola
No comments
Kategoriak: Albiste orokorrak

Wikipedia oso baliabide lagungarria da giza-zientzietan ikertzeko. Pertsona baten edo kontzeptu baten garrantzi soziala neurtzeko tresnak eskaintzen dizkigu Wikipediak. Pageviews web-zerbitzua erabiliz aztertu dezakegu “nonbait” gizarteak pertsona edo kontzeptu bati edo batzuei ematen dien garrantzia.
Bide horretan posiblea da Wikipedian galdera hauek egitea:

  • Zenbat aldiz kontsultatzen da artikulu bat egunero?
  • Zenbat hizkuntzatako wikipediatan dago artikulu hori? 
  • Noiz izan dira kontsulta asko?
  • Egon al da egunen bat ez ohiko kontsulta kopuru ikaragarri batekin?
  • Wikipedian dauden N pertsona emanda, zeinek hartzen ditu bisita gehien?
  • Informatikaria naiz, jaso ditzaket bisitei buruzko datu horiek?

Adibidez, azken-aurreko galdera “konpleto-konpleto” hori azalduko dugu. Txillardegi hil zela 10. urteurrena da orain. Donostiarekin eta euskal kulturarekin lotura estua izan duten “erraldoi” batzuk aukeratu ditugu: Bilintx, Koldo Mitxelena, Jose Gonzalo Zulaika, Ibon Sarasola, Karlos Santamaria, Elbira Zipitria, Arantxa Urretabizkaia, Miren Azkarate, Katalina Eleizegi eta Txillardegi.

Galderak: Hamar erraldoi horien artean zeinek hartu ditu kontsulta gehien Wikipedian? Egon al da egunen bat ez ohiko kontsulta kopuru ikaragarri batekin?
Erantzunak: URL honetan aurkituko ditugu:

https://pageviews.toolforge.org/?project=eu.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&redirects=0&range=all-time&pages=Txillardegi|Koldo_Mitxelena|Bilintx|Ibon_Sarasola|Karlos_Santamaria|Jose_Gonzalo_Zulaika|Elbira_Zipitria|Miren_Azkarate|Katalina_Eleizegi|Arantxa_Urretabizkaia

Zenbat bisita egun bakoitzean?

Grafiko bat eta taula bat ikusiko ditugu Pageviews webgune horretan.

Batetik grafiko batean ikusten dugu azken sei urteotan egun bakoitzean zenbat kontsulta egon diren pertsona bakoitzeko:
(data-tarte txikiago bat aukera dezakezue, esaterako, hilabete bat detailean ikusteko)

Egon al da egunen bat ez ohiko kontsulta kopuru ikaragarri batekin?

Ariketak: Grafiko hori ikusita, ikertu ezazu zer gertatu zen grafiko horretako gailur bortitzetan?

  • Zer gertatu zen 2019ko martxo-apilrilean Txillardegirekin?
  • 2021eko urtarrilaren 12an?
  • 2015eko abuztuaren 20an Mitxelenarekin?
  • 2017ko irailaren 21ean Elbira Zipitriarekin?
  • Eta 2016ko azaroaren 23an BIlintxekin? Hori zailagoa da azaltzeko. Ea baten batek asmatzen duen.

Zeinek hartzen ditu bisita gehien?

Pageviewko galdera horrek taula bat erakusten digu gero, beherago, pertsona bakoitzaren datu orokorrak aurkezteko (guztira zenbat kontsulta, eguneko zenbat kontsulta batez beste, artikuluaren tamaina, zenbat editorek parte hartu duten…). Hemen ikusten da taula hori:

Txillardegiren artikulua da ikustaldi gehien jaso dituena (30.888 bisita), oso nabarmen da hori; sei urtez, batez beste 13 bisita izan ditu egunero. Artikulu osatuena ere bada (52.2274 karaktere), eta artikulua osatzen parte hartu duten “editore” kopurua altuena ere baditu (41 wikilari).

Zenbat hizkuntzatako wikipediatan dago artikulu hori?

Taula horretako azken zutabean “Hizkuntza guztiak” esteka bat azaltzen da pertsona bakoitzeko. Esteka horretan klik eginez gero euskarazko Wikipedian bakarrik ez, beste hizkuntzatan zenbat kontsulta egon diren ikusi ahal izango dugu.

Txillardegiren artikulua Wikipediako 17 hizkuntzatan agertzen da: espainiera, english, euskara, francais, japoniera, catalá, ga (irlandako gaelikoa, Gaeilge),  nl (Nederlands), finlandiera (Suomi), et (Eesti, estoniera), gl (Galego, galiziera), simple (ingeles erraza), cy (Cymraeg, galesa), no (norvegiera, Norsk bokmål), bretoiera (Brezhoneg), hr (Hrvatski, kroaziera), sh (Srpskohrvatski / српскохрватски, serbo-kroaziera).

Harrigarria bada ere kontsulta gehiago agertzen dira espainieraz (egunero 36 bisita) eta ingelesez (eguneko 16 bisita)  euskaraz baino (eguneko 13 bisita). Guztira 174,679 bisita jaso du artikuluak hizkuntza guztietakoak batuta, eguneko 73 bisita. Horien artean euskarazkoak 30.839 baino ez dira izan. Pena, euskaldun askok oraindik erdaraz konfiguratuta dauka internet nabigatzailea (ikus lehenhitza.eus).


Bilintx-en artikulua lau hizkuntzatan dago (es, eu, en, ca), eta eguneko 25 bisita ditu (11 euskaraz eta 13 espainieraz).

Elbira Zipitriaren artikulua 5 hizkuntzatan dago (es, eu, en, ca, ru), eta eguneko 14 bisita ditu (7 euskaraz eta 6 espainieraz).

Arantza Urretabizkaiaren artikulua 14 hizkuntzatan dago (es, eu, en, ca, ru…), eta eguneko 30 bisita ditu (17 espainieraz, 7 euskaraz, 3 errusieraz …).

Koldo Mitxelenaren artikulua 13 hizkuntzatan dago (es, en, eu, fr, ru, ja, ca, gl, sv, uk, oc, el, eta arz), eta eguneko 57 bisita jasotzen ditu batez beste (6 euskaraz, 8 ingelesez eta 39 espainieraz).

Miren Azkarateren artikulua 6 hizkuntzatan dago (es, eu, en, fr, ca, de), eta eguneko 7 bisita ditu (3 espainieraz, 3 euskaraz, 1 frantsesez…).

Aita Donostia 8 hizkuntzatan dago (20 bisita eguneko), Ibon Sarasola 5 hizkuntzatan dago (5 bisita eguneko), eta harrigarria dena, Karlos Santamaria euskaraz eta frantsesez bakarrik dago.

Esperimentatu, jolastu

Adibide bat baino ez da izan hemen aurkeztu duguna. Nahiko erraza da honekin esperimentatzea. Goiko adibidean (URL honetan) aldatu ze artikulu aztetu nahi duzun, eta jolastu ezazu!
Beste adibide batzuk:

Informatikaria bazara… “Jaitsi” datu guztiak 🙂

A! Eta informatikaria bazara edo programatzen moldatzen bazara… jakin ezazu grafiko eta taula horietan azaltzen diren datu guzti-guztiak kalkulu-orri batean txukun deskargatu ditzakezula. CSV edo JSON formatuetan lortu daitezke datuak. Erabil ezazu “Jaitsi” botoia.

Kulturako sei erraldoi horien (Mitxelena, Txillardegi…) bisita-kopuruak jaitsi ditzakegu egunez egun, goian aipatutako pageviews galderatik. Eta hor ikusi, adibidez, 2015eko abuztuaren 20an Mitxelenak, bere jaiotzaren urteurrenean, bisita asko jaso zituela:

Edo jaso fitxategi bat Txillardegik hizkuntza guztietan egunez-egun zenbat bisita jaso dituen aztertzeko. Ikusi beheko irudian, adibidez, 2021eko apirilaren 6an zenbat bisita egon ziren, Julen Madariaga hil zen egunean, gehien-gehienak espainierazko artikuluan, baina ingelesez, euskaraz, frantsesez, katalanez eta galegoz ere bai. Espainiako medioetan maiz aipatu zen Txillardegi egun horretan. Harrigarria da bisita gehiago jaso zirela katalanezko artikuluan, euskarazkoan baino:

Gero, zure kontura eta nahi duzun programazio-lengoaia erabilita, nahi duzun moduan aztertu ahal izango dituzu datu guzti horiek.