Koldo Etxaniz*, Galder Gonzalez**, Lorea Loinaz*, Ane Paniagua*, Kepa Sarasola* ** eta Ana Zelaia*
.* Informatika Fakultatea, UPV/EHU
.** Euskal Wikilarien Kultur Elkartea (EWKE)
Galdera hauen erantzunak lor daitezke Wikidatako datuekin?
- Euskal musika-talde eta kantarien artean, zeintzuk dira album gehien plazaratu dituztenak?
- Zein urtetan plazaratu dira euskarazko musika-album gehien?
- Nola eboluzionatu du urtez urte euskarazko albumen kopuruak genero artistikoaren arabera? Eta sexu edo generoaren arabera?
- Mikel Laboa, Benito Lertxundi eta Gatiburen albumak ikus ditzakegu urtez urteko ardatz batean tartekatuta?
- Nongoak dira euskal musikariak? Zein herritan jaio dira?
2018an antzeko galderak erantzuteko lan ikusgarri bat aurkeztu zen blog honetan bertan, (“Euskal literaturaren armiarma sarea Wikidatan aztergai”), kasu hartan galderak musikari buruz ez, literaturako liburuei buruz izan ziren. Orain, berdin egin daiteke musika-albumekin?
Erantzuna erraza da: “Bai, jakina, datuak edukiz gero egin daiteke”. Wikidata oso tresna baliagarria da; kontsulta, azterketa eta grafika oso interesgarriak sor daitezke, baina horrelakorik ezin da lortu daturik ez badago.
Bada, horixe izan da 2023an Donostiako Informatika Fakultateko ikasle batzuek hartu zuten erronka: erantzun horiek lortu ahal izateko Wikidatako datuak osatzea. Aurretik Wikidatan baziren euskal musikari buruzko datu batzuk, hainbat wikilarik azken 10 urteetan modu soltean sartuak. Horiez gain, Musikasten (https://www.musikasten.eus) eta Badok (https://www.badok.eus) atariek horrelako datu batzuk badituztenez, azkenean atari bietan, batean eta bestean, daudenekin lortu da hainbat kantari, musika-talde eta albumen datuekin multzo minimo bat sortzea, eta horrela goiko galderei erantzun itxuroso bat eman ahal zaie. Ez da erantzun osoa, datu guztiak ez baitaude, baina ideia bat sortzeko balio du eta datu gehiago sartuz gero erantzun zehatzagoak lortu ahal izango dira etorkizunean. Bitartean, gainera, lortutako erantzun horiek beste hizkuntza batzuekin ere kontsulta daitezke, eta horrela hizkuntzen arteko konparazio batzuk ere egin daitezke.
Lan hau teknikoki nola egin dugun azaltzeko xehetasunak bukaeran jarri ditugu, atal hori ez da irakurle guztientzat, antzeko lanak egin nahi dituenarentzat baizik. Hor azaldu dugu konputagailuan zer programatu behar izan dugun eta Wikidatan musika-datu horien errepresentazio estandarra nolakoa den. Bestalde, badok.eus ataria askoz konpletoagoa denez, Wikidatako datuetan sistematikoki gehitu ditugu estekak Badokera bideratzeko. Horrela, klik bakar batean joan ahal izango da erabiltzailea informazio sakonagoaren bila.
Egindako lana eginda, orain Wikidatan datu multzo minimo bat dugula, galderak egin ditzakegu Wikidata kontsultatzeko webgunearen bitartez (query.wikidata.org). Adibidez:

Antzeko galderak dira beste hauek ere:
- Exkixu, Alex Sardui eta Gatiburen albumak urteen-ardatzean Badokeko erreferentziarekin
- Berri Txarrak taldearen abesti eta albumak (kontsultan diskografiako propietaterik erabili gabe)
- Gatiburen albumak urtez urteko ardatz batean Badokeko erreferentziarekin (diskografiako propietateak erabiliz)
Beste galdera mota bat:
Euskal musika-talde eta kantarien artean, zeintzuk dira album gehien plazaratu dituztenak?
- Euskarazko musika interpretatzaileak album kopuruaren arabera ordenatuta.(burbuila-diagrama)
- Berdin baina taula batean euskal musikako interpretatzaile eta album asko (1015) erakutsita

- Ingelesezko musika interpretatzaileak album kopuruaren arabera ordenatuta. (burbuila-diagrama, exekuzioak denbora behar du, asko dira eta)

Beste galdera mota bat:
Nola eboluzionatu du urtez urte euskarazko albumen kopuruak?
Bi grafiko erakutsiko ditugu; batetik, urtez urte zenbat album argitaratu diren euskaraz (beti ere Wikidatan dauden datuen arabera):

Eta bestetik, album horien artean zeintzuk dira wikiproiektu honen bidez Wikidatan sartu ditugunak?

Ikusten denez guztira euskarazko 1228 album daude Wikidatan, eta horietatik 1015 sartu ditugu wikiproiektu honetan hau da dauden albumen %82,6 wikiproiektu honen bitartez sartu dira, Oraindik ez daude denak baina, gogoratu bi muga ditugula, alde batetik badok.eus atarian 300 talde esanguratsuenen albumak bakarrik hartu ditugula (Musikasten kodea zituztenak), eta beste aldetik, 2022raino datuak baino ez ditugula sartu.
Beste galdera mota bat:
Nola eboluzionatu du urtez urte euskarazko albumen kopuruak genero artistikoaren arabera?
Euskarazko interpretatzaileen album kopurua urteko, genero artistikoaren arabera. (barra-diagrama).
Diagraman nabaritu dezakegu 1960eko hamarkadan herri musikaren kolore arrosa dela nagusia, baina 2010eko hamarkadan rock musikaren kolore grisa bihurtu dela nagusia, baita pop musikaren kolore horia ere.

- Espainierazko interpretatzaileen album kopurua urteko, genero artistikoaren arabera. (barra-diagrama)
Diagraman nabaritu dezakegu rocka (urdin iluna), popa(urdin iluna), pop rocka (hori iluna), pop latinoa (teila kolorea) eta regueton-a (hori argia) genero nagusiak direla. 2000ko hamarkadan album asko dago, 2009an 170 izatera heldu ziren, baina harrezkero asko jaitzi ziren argitaratu tako albumen kopurua.
1969 baino lehenago album gutxi argitaratu ziren; hori ere ikusten da euskarazko produkzioan, euskarazko lehen albuma 1967an merkaturatu zuten.

Beste galdera mota bat:
Nola eboluzionatu du urtez urte euskarazko albumen kopuruak generoaren arabera?
- Euskarazko bakarlarien album kopurua urteko, bakarlariaren sexu edo generoaren arabera. (barra-diagrama)
Interpretatzaile bakarlarien generoa aztertuta ikus daiteke gizonezkoen albumak direla nagusi. 2017-2021 tartean emakumeen presentzia handitu egin zen apur bat.

Beste galdera mota bat:
Nongoak dira euskal musikariak? Zein herritan jaio dira?
640 musikari edo talde azaltzen dira, gehienak kosta aldekoak dira, baina badira musikariak herrialde guztietan, baita Mexikon, Puerto Ricon eta AEBetan ere. Mapa interaktiboan posible da puntu gorrietan klikatzea, herri horretako musikariak ziren diren ikusteko. Beheko irudian Ezterenzubi herrian klikatuta Eñaut Eizmendiren datuak azaldu dira.

Azken galdera bat, kantuei buruz:
- Euskarazko abestiak ezaugarri hauekin: genero artistikoa, musikagilea, noren hitzak eta tonalitatea (gako-armadura).
Erantzuneko taulan 176 kantu baino ez dira agertzen, Wikidatan ez baitago informazio asko kantuei buruz
Egindako ekarpena
Euskarazko abestiak ezaugarri hauekin: genero artistikoa, musikagilea, noren hitzak eta tonalitatea (gako-armadura).
Erantzuneko taulan 176 kantu baino ez dira agertzen, Wikidatan ez baitago informazio asko kantuei buruz.
Euskal musika-taldeen eta haien albumen zerrenda luzea da. Une honetan badok.eus webgunean 1.350 talde inguru daude. Horietatik 300 talde besterik ez ditugu landu, Wikidatan musikastenID identifikadorea dutenak. Horrela gure lana pisu handieneko interpretatzaileekin bakarrik egin dugu, 300 talde horien Wikidata itemak eta haien albumak (garrantzitsuak diren batzuk, gutxienez) modu koherentean sortzen saiatu gara.
Proiektua amaitu dugun unean, guztira 300 interpretatzaileren eta 1144 albumen erregistroak daude Wikidatan. Denek ez dute informazio bera gordetzen, batzuek informazio gehiago dute, baina garrantzitsuena nabarmentzearren, honakoa esan dezakegu:
- Egitura estandar bati jarraituz sortuak izan dira. Horri esker, euskal musikarako sortu ditugun SPARQL kontsultak erraz molda daitezke beste hizkuntzekin ere erabiltzeko, frantsesezko albumak bilatzeko, esaterako.
- Album guztiek dute informazio minimo bat, garrantzitsuena dena (interpretatzailea, diskoaren izenburua, genero artistikoa, urtea, hizkuntza eta badok.eus-erako esteka).
- Denek dute badok.eus webgunerako esteka eta horietako batzuek Musikasten webgunerakoa ere. Wikidatan zeudenei eta esteka ez zutenei gehitu zaie. Horri esker, edozein erabiltzaile klik bakar batean joan ahal izango da zuzenean Badok atarira informazio sakonagoaren bila.
- Postdata (2025-07-14): Guztira euskarazko 2025eko uztailean 1228 album daude Wikidatan, eta horietatik 1015 dira wikiproiektu honetan sartu ditugunak, hau da, dauden albumen %82,6 wikiproiektu honen bitartez sartu ditugu, Oraindik ez daude denak baina, gogoratu bi muga ditugula, alde batetik badok.eus atarian 300 talde esanguratsuenen albumak bakarrik hartu ditugula (Musikasten kodea zituztenak), eta beste aldetik, 2022rainko datuak baino ez ditugula sartu.
- Postdata (2025-07-14): Urtebete geroago Wikidatan euskarazko albumak 1244 ziren, horien artean musika-generoa eta beste datu guztiak definituta zeuzkanak 556 ziren.
Erabilitako tresna informatikoak
Artikulu honetan aurkezten dugun lana aurrera eramateko erabili behar izan ditugun tresna guztiak aipatzen ditugu atal honetan. Izan ere, jakin badakigu proiektu honek jarraipena izan dezakeela, eta hobekuntzarekin aurrera egiteko prest ager daitezkeen ikasleei ondo etorriko zaiela erabilitako tresnen informazioa izatea.
- Pywikibot: https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot
- Pywikibot/Wikidata: https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot/Wikidata
- Python eta pywikipedia online erabiltzeko aukera: https://hub-paws.wmcloud.org
- OpenRefine: https://openrefine.org/
- SPARQL kontsulta-zerbitzua: https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:SPARQL_query_service/Wikidata_Query_Help/eu
- Wikidata Query Service: https://query.wikidata.org/
Tresna informatiko horiek berriak ziren Koldo, Lorea eta Ane ikasleentzat proiektuan lanean hasi ziren unean. Sekula ez zuten Python programazio-lengoaiarekin lan egiteko aukerarik izan, ez zekiten Wikidata nola antolatuta zegoen, ezta Wikipediaren eta Wikidataren arteko lotura nola egiten zen. Proiektu honi esker ikasi dute hori guztia.
Egindako programak eta horien dokumentazioa Ane, Koldo eta Lorearen Github orrian daude:
https://github.com/koldosaurio/WD_Euskal_Musika
Lan honi jarraipena emateko aukera batzuk
- Esan bezala, Euskal musikan erreferentzia nagusi den badok.eus atarian 1.350 talde inguru daude guztira, eta horietatik 300 talde besterik ez ditugu landu. Musika-talde eta album gehiago gehitu litezke. Badok atarikoak interesatuta baleude, beren informazio aberatsera kontsultak bideratzeko lagungarri ikusiko balute, eurekin lankidetzan egin liteke.
- Euskal musikarientzat sortu ditugun Wikidata erregistroak Wikipediako artikuluekin lotu litezke masiboki, esate baterako, Hertzainak taldekoa dagoen bezala.
- Musika-taldeak eta album berriak sortuko dira etorkizunean. Horien datuak gehitu egin beharko dira Wikidatan. Wikilari boluntarioek egin dezakete lan hori banaka-banaka eskuz sartuz, edo lan hori errazteko eta datuak eguneratuta edukitzeko laguntza informatikoak sor litezke.
Koldo Etxaniz*, Galder Gonzalez**, Lorea Loinaz*, Ane Paniagua*, Kepa Sarasola* ** eta Ana Zelaia*
.* Informatika Fakultatea, UPV/EHU
.** Euskal Wikilarien Kultur Elkartea (EWKE)