Frisia, Irlanda eta Euskal Herriko wikilari eta irakasleak batuko dituen Erasmus+ proiektuaren formakuntza saioak egin ditugu egunotan Donostian. Hurrengo bi urteotan, Antiguako Luberri BHIko ikasleek Monaghan eta Leeuwardeneko ikasleekin batera gure herrietako emakumeen inguruan idatziko dute.
Lehen urratsak aurten Leeuwardenen eman bagenituen ere, irakasleen formazioaren txanda izan da 2022ko ekaineko azken astean, eta horretarako bildu gara Gipuzkoan lau egunez. Irakasle eta antolatzaileekin batera eztabaidatu dugu nola sortu artikuluak Wikipedian, zein den Copyrightaren garrantzia, emakumeen biografiekin egon ohi den desoreka edo hizkuntza batean ahots grabazioak egiteko erabili daitekeen softwarea. Gainera, mundu mailako beste proiektu batzuen ingurukoak entzun ditugu eta Zumaia BHIko Txikipedia proiektua azaldu diegu.
Irakasle eta antolatzaileekin inguruan egin daitezkeen beste kultura-jarduera batzuk ere antolatu ditugu. Erasmus+ proiektuaren helburuen artean museo eta artxiboekin lan egiteko aukera ere aztertu behar da. Horretarako Albaolan izan ginen, Hondalea bisitatu genuen eta Zumaian flyscharen inguruko argibideak izan genituen.
2023 eta 2024 urteetan hiru truke antolatuko ditugu hiru eskolen artean. Bakoitzean trukean doazen ikasleek beste herrietako emakumeen artikuluak sortu beharko dituzte, hala nola euren kulturari buruz ikasi. Lehenengo trukea 2023ko martxoan izango da, Monaghanera.
Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak bideo pedagogikoen beharrean sakondu du azken hilabeteotan. Hortik jaio da, besteak beste, Ikusgela proiektua. Hala ere, proiektua garatzen ari ginela, hainbat adituk aipatu ziguten matematika, fisika eta kimikako ariketen azalpenak eskaintzen dituzten bideoak beharrezkoak direla euskaraz. Horrelako bideoak maiz kontsultatzen dituzte ikasleek, baina euskarazko eskaintza ez da aurkitzen erraza. Ikusgelak bideoak bestelako moldekoak zituela ikusita, esparru honetan egindakoa zer den aztertzen hasi ginen, eta laster aurkitu genuen aukera: Jakindun elkarteak garatutako ehunka bideoak.
Eurekin harremanetan jarri ginen, eta bideo horiek lizentzia librearekin uzteko aukerak aztertu genituen. Wikipedian txertatzea guztiontzat aukera ona zela ikusita, bideo guztiak igotzeko prozesuarekin hasi ginen ostean.
Bideoak artikuluetan txertatzea
Bi bideo mota egiten ditu Jakindunek. Alde batetik, gai baten azalpena eskaintzen duten bideoak daude, teoriaren ikuspegitik. Bideo hauek artikuluen goiko aldean txertatzea da egokiena, azalpen orokor bat eskaintzen dutelako. Horren adibide bat duzue “berreketa” artikuluan.
Bestetik, bideoen gehiengoa dugu, ariketa zehatzak ebazten ikasteko balio dutenak. Finean, matematika, fisika eta kimikan ohikoa da azterketak ariketak izatea, eta ez hainbeste teoria. Horregatik, bideo horiekin atal berezia egin dugu. “Berreketak” artikuluan dugu ere adibide bat, behean dagoen “Ariketak” atalarekin:
Bideoa duten artikuluak identifikatzea
Jakindunen bideoak dituzten artikuluak identifikatzeko bi sistema ere ezarri ditugu. Alde batetik, bideo bakoitzaren azpian kategoria bati lotura dago: “Jakindunen bideoak dituzten artikuluak“. Bertan kontsulta daitezke bideoa duten guztiak.
Bestetik, Hezkuntza Atarian ere artikulu bakoitzaren aurrean ikono bat jarri dugu, ariketak dituela argiago gera dadin:
Azalpen bideoetan espezializatutako proiektua da Ikusgela. Sarean euskararen presentzia areagotzeko eta euskarazko Wikipedia osatzeko helburua du. Ikasleei zein landutako gaietan interesa dutenei erakargarria egingo zaien tonu freskoarekin, baita narratiba berrietara egokitutako lengoaia eta baliabideak erabiliz ere. Bideo guztiak, gainera, eduki libreekin osatu dira, eta sortutako materiala ere librea izango da, sarean aritzeko modu baten erakusgarri.
Webgune bat du, baina proiektuaren funtsa ez da edukiontzia; edukia bera baizik. Horregatik, webguneak baino garrantzi handiagoa du Wikipediak eta Youtubeko kanalak; baita eduki hori sare sozialetan zabaldu eta sustatzeko bide berritzaileak aurkitzeak ere. Ikusgelak zubi lana ere egin nahi du: euskara eremu formalean soilik erabiltzen dutenak eraman nahi ditu eremu informalean ere euskarazko edukiak ikustera.
Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak koordinatzen du proiektua, Eusko Jaurlaritzak diruz babestu eta Hiru Damatxok ikus-entzunezkoen adarra jartzen du. Hasiera puntua 2019an du, UEU-EWKE Humanitate Digitalen lehenengo ikerketa-beka irabazi zuen “Esplorazio ikerketa sareko euskarazko ikus-entzunezko eduki pedagogiko libreen sortze prozesurako” proiektuarekin. Ikerketa egin ondoren 2deon prototipo bat egiteko aukera lortu zuen proiektuak. Horren ostean Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politika Sailak babesa eman dio ekimenari eta honela jaio da Ikusgela.
Hannah Arendt eta Simone de Beauvoir
Hego Euskal Herrian aurten lehen aldiz sartuko dira Hannah Arendt eta Simone de Beauvoir filosofoak Unibertsitatera Sartzeko Ebaluazioan, eta bi autore horien gaineko bideo banarekin hasi du ibilbidea Ikusgelak, eskolako edukiak lantzerakoan sumatzen zen gabezia bat arindu asmoz. Dagoeneko sarean daude bi bideoak, autoreek Wikipedian duten sarreran, Ikusgelaren sare sozialetan eta www.ikusgela.eus atarian. Lehen bi bideo horiek sortzeko aholkulari akademiko gisa jardun dute Agora Filosofia Elkarteko eta UPV-EHUko Joxe Azurmendi Katedrako kideek. Ikus-entzunezkoaren alorrean Hiru Damatxo ekoiztetxea aritu da bideoak sortzen. Sail honetako ahotsa Klara Badiolak jarri du.
Irailean indartsu
Uda ostean ekingo dio Ikusgelak bere jardun osoari, iraila erdian aurkeztuko dira lehen ikasturteko sailak. Batzuetan animazio teknikak erabiliko dira, beste batzuetan aurkezle batek gidatuko du edukia. Hainbat jakintza esparruren gaineko azalpen bideo pedagogikoak egitea da asmoa, libreak eta euskaraz.
Hirugarren urtez UEU-EWKE Humanitate Digitalen Beka proposatu dugu 2021ean. Lehenengo deialdian proposamen bakarra aurkeztu zenez, berriro ireki zen proiektuak jasotzeko aukera. Epe berria 2022ko urtarrilean amaitu zen, eta epaimahaia (UEUko bi ordezkari eta EWKE batek osatua) 2022ko otsailaren 10ean bildu zen, telematikoki.
Proposamenak aztertu ostean, bi beka ematea adostu zen, honako proiektuei:
Proiektu honek filosofiaren esparruan ikerketa egin nahi du material didaktiko osagarria, gamifikazioa eta Wikimedia kontuan hartuta. Proiektua interesekoa zela ikusi zuen epaimahaiak, humanitate digitalei duen loturagatik, askotan zaila den filosofiaren esparruari lotzen zaiolako, eta gamifikazioaren ideiak Wikimedian izan dezakeen bideak aztertzea interesgarri deritzolako.
Proietkuaren egileak Amaia Arroyo Sagasta, Hezkuntza eta Komunikazioan doktorea eta HUHEZIko irakaslea eta Egoitz De La Iglesia, Filosofian doktorea izan dira.
XVIII. mendeko Araba, Bizkai eta Gipuzkoako argitalpenen zerrenda laburra
Egitasmo honen asmoa da XVIII. mendean Araba, Bizkai eta Gipuzkoan argitaratutako idazlanen zerrenda partzial baina anbiziotsu bat ateratzea. Horretarako, lagin adierazgarri bat aterako da epe horretarako Lau Haizetara katalogotik eta Sancho el Sabio Fundaziotik; Bilketari eta Nafarroako Liburutegiari ere erreparatuko zaie. Ezagutza libreaz erabiltzaile digitalei informazio hori eskueran jarriz, hainbat arlotan baliatu ahal izango da ikerketan zein hezkuntzan, Euskal Herriko irudi oso bat eskuratzeko oinarriak finkatuz. Halaber, elementu bibliografiko horiei buruzko euskarazko Wikipedia artikuluak egiteko aukerak zabalduko ditu.
Proiektua Iñaki Lopez de Luzuriagak egin du, Euskal Filologian lizentziatua, itzultzailea eta Humanitate Digitalen Aditu tituluko ikasleak.
____________________________
Proiektuak 2022an zehar garatuko dituzte, eta horretarako bai UEUren zein Errenteriako Udalaren Torrekuako baliabideak erabiltzeko aukera izango dute. Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak eta Udako Euskal Unibertsitateak aukera asko ikusten dituzte Humanitate Digitalen inguruan ikerketak bultzatzen jarraitzeko.
Aurrekoan parkean nengoen umeekin eta konturatu nintzen zuhaitzak loratzen hasi zirela. Eta niri, hanamia erromantikoa iruditzen zaidanez, jakin nahi nuen zeintzuk ziren parke horretan ikusten nituen zuhaitzak.
Seek aplikazioa ireki nuen eta laster izan nuen erantzuna. Lore arrosa argiak dituztenak gerezi-aranondoak dira (Prunus cerasifera); lore txuriak dituztenak txinako udareondoak (Pyrus calleryana). Biak dira landatutako zuhaitzak, ez dira bertakoak, baina gure parke askotan egoten diren bi landare ohiko dira.
Gaur ariketa sinple bat proposatu nahi dizuet, gure inguruan ditugun zuhaitzak hobeto ezagutzeko aukera emango diguna: zergatik ez dokumentatu gure parkean (eskolako zelaian, pasealekuan…) dauden zuhaitzak? Hiru tresna erabiliko ditut: Seek edo iNaturalist (nahiago duzuena) espezieak aurkitzeko. OpenStreetMap mapan jartzeko. Wikimedia Commons argazkiak partekatzeko.
Espezieak identifikatzea: Seek edo iNaturalist
Seek edo iNaturalist espezieak identifikatzen lagunduko diguten bi aplikazio dira. iNaturalisten biologo ugari biltzen dira, eta aukera dugu espezie horien inguruko informazio askoz gehiago lortzeko. Komunitate horrek gure identifikazioak zuzenduko ditu, zehatzago egingo ditu eta, gainera, lagunduko dugu ikerketak egiten. Adibidez, landare zehatz batzuk noiz loratzen diren ikertzen aldaketa klimatikoa iker daiteke.
Bigarren aukera Seek da. Umeentzat pentsatutako iNaturalisten tresna da. Lotu dezakegu ere gure iNaturalist kontuarekin baina, nahi ez badugu, ez du geolokalizaziorik eskaintzen. Gainera, aukera dugu errealitate areagotuarekin zuzenean espeziea identifikatzen saiatzeko.
Nik Seek ireki nuen, loreetara begira jarri kamera eta hortxe izan nuen erantzuna: txinako udareondoa lehena, gerezi-aranondoa bigarrena. Informazioa iNaturalistera ere bidali nuen, ikerketan lagungarri izan dadin.
Hau pauso sinplea da, eta askotan ahazten zaiguna mugikorrarekin argazkiak egiten ditugunean. Commons aplikazioa jaitsi, eta erraza da egiten ditugun argazkiak hor partekatzea. Nire kasuan “Trees in Zarautz” kategoria sortu dut, hor ordenatuta izateko egiten ditudan zuhaitzen argazkiak. Argazkiak igotzen, gure ingurunea hobeto ezagutzen laguntzen dugu eta ezagutza hori partekatzen dugu.
Mapa batean zuhaitz hauek agertzea interesgarria da. Ez soilik gure ingurua hobeto ulertzen laguntzen digulako, baita ere hezkuntzan egin dezakegun ariketa bat delako.
Zarauzko mapa ireki dut OpenStreetMapen, aldatzeko aukerari eman diot eta, pixkanaka, informazioa gehitzen joan naiz. Lehenengo pausoa, lekua topatzea eta zuhaitzak non dauden ikustea da.
Aldatzeko botoiari ematen diogunean, lekua topatuko dugu. Lehen zuhaitza jarri dut, goian erdian.
Bigarren pausoa, zuhaitz hori zer den identifikatzea. Wikidata erabilita, hau oso erraza da, euskaraz ere egin baitaiteke:
Puntua gehitzeko aukerari ematea da lehenengo gauza.Tree aukeratu (zati hau itzuli gabe dagoela ematen du)Zuhaitza hostoerorkorra dela jarri, eta zein den espeziea gehitu behean. Gure kasuan, Txinako udareondoa.
Behin zuhaitz bat egin dugunean, kopiatuz eta pegatuz (Ctrl/⌘-C, Ctrl/⌘-V) posible izango dugu zuhaitz guztiak identifikatzea modu erraz batean.
Txinako udarondo guztiak identifkatuta.
Gainera, parkean dauden beste elementu batzuk ere jar ditzakegu, hala nola bankuak edo iturriak.
Parkean dauden zuhaitzak (gerezi-aranondoak) eta bankuak lokalizatu ditut adibide honetan.
Behin aldaketa guztiak gordeta, denbora beharko du OSMk mapa gaurkotzeko, baina ordu batzuen buruan gure aldaketa guztiak eskuragarri izango dira.
Oraindik guztiz kargatu gabeko aldaketak, mapa gaurkotu bitartean.
Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak Eusko Jaurlaritzaren laguntzarekin egiten duen proiektu nagusia Hezkuntza Programa da. Helburua 12-16 urteko ikasleek behar dituzten edukiak hobetzea da, horretarako Unibertsitateko irakasle eta ikasleen, wikilarien eta Bigarren Hezkuntzako hainbat ikastetxeren laguntza izan dugu. 2.000 artikuluen zerrenda bat sortu dugu eta, pixkanaka, ari gara horiek hobetzen.
Ikasturte honen hasieran Igeldoko Herri Eskolarekin izan gara lanean, Txikipedian Igeldo herriari buruzko informazio gehiago sartzeko. Hiri baten auzoa izan arren, pertsonalitate propioa du, eta herri eskola txikia da, bertako ikasleen topaleku.
“Surflariak” gelarekin proiektua abiatu genuen Igeldo Txikipediara eramateko, handienetik (Unibertsoa) txikienera (Igeldo) doan sekuentzia baten barnean. Proiektua “Gure Mundua Ezagutzen” deitzen da, euren blogean azaltzen duten bezala.
Ikasleek, gainera, “Gaur Igeldon” bideoa egin dute, ikasturte osoan egiten dituzten gauzak aipatzeko. Elkarrizketa bat egin zidaten, Txikipediari buruz ikertzen atera ziren dudekin: nork egiten du lan Txikipedian? Nola lortzen da informazioa? Ezabatu daiteke zerbait?
Hezkuntzako langileentzat mezu bat da hau. 2020-2021 ikasturtea hastear da, inoiz baino ziurgabetasun gehiagorekin. Horregatik, guk…
Lagundu nahi dugu
Lau urte dira jada Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak bere Hezkuntza Programa hasi zuela. Tarte honetan 3.000 ikasle baino gehiagok 4 milioi hitz baino gehiago gehitu dituzte Euskarazko Wikipedian. 1.500 artikulu inguru sortu dituzte, 3.000 artikulu inguru hobetu dituzte eta 9.000 erreferentzia bibliografiko gehitu dizkiote euskarazko Wikipediari.
Bukatu da 2019-2020ko neguko Txikipediaren lehiaketa, Txikipedian orain arte antolatutako lehena, eta aurrea ere hartu genion Covid-19ari, Durangoko Azokan abian jarritako lehiaketari martxoaren erdialdera amaiera emanez. Zailagoa izan zaigu, ordea, alarma egoerak eragindako muga batzuk gainditzea, baina hor ere moldatu egin gara. Aurtengo Txikipedia lehiaketaren emaitzak eta saridunak Txikipediaren azaleko orrian daude ikusgai.
Gure lehen aldi honetan, bi ikastetxetako 48 ikaslek parte hartu dute, batzuek bakarka eta beste batzuek, berriz, binaka. Artikulu guztiak DBH 3 eta 4 eta Batxilergoko ikasleek egin dituzte, eta epaimahaiak erabaki du lehen eta bigarren postuak saritzea.
IKASLEAK
Lehen saridunak Zumaiako Institutuaren DBH4ko Izaro Sasiain eta Malen Garcia izan dira, Alai Arantzamendi irakasle arduradun zutela, Istingor arruntaartikulua ontzen hartutako lanarengatik. Bigarren saria, berriz, Berako Toki Ona Ikastetxearen DBH 3Fko Naroa Otamendi eta Ihintza Udaeta ikasleek eraman dute, Medusa artikuluarengatik, Aintzane Galardi irakasle arduradun zutela.
Digitalki eta tokian bertan haiekin mintzatu gara, sarien epelean. Zumaiako Izarok eta Malenek ez zuten Istingorra Zumaian ezagutzen, baina irakasleek proposatutako zerrenda batetik hautatu zuten. Berako Ihintza eta Naroak, berriz, azaldu digute kultura klasikoa lantzen ari zirela klasean, eta lehiaketaren berri entzutean, jainko-jainkosen inguruko artikuluak egitea erabaki zutela: “Medusa jainkosa aukeratu genuen, bi partaideei haren historia izugarria iruditzen zaigulako”.
Toki Ona ikastetxeko Ihintza eta Naroa saridunak, Beran
Izarok eta Malenek aitortu digute Wikipediatik zer-edo-zer eta gehiago edan dutela, “zailena beharbada informazio hori haurrek ulertzeko moduan idaztea” izan dela diote, eta “gustukoena txorien soinuak aukeratzea”. Wikipedia eta Wikimedia Commonsera jo dute multimedia materialen bila. Haren irudiak ere aurkitu dituzte. Beran, Naroa eta Ihintza oso gustura aritu dira informazioa bilatzen, “anitz dagoelako”: idazkiak, argazkiak, bideoak…, baina informazioa antolatzea ez zen horren erraza, eta “zailena ondoren etorri zen. Informazio askotik, haurrentzako artikulu bat idatzi behar genuen (…), dena sinplifikatzea eta ulergarria izatea”. Horretarako, Berako bikoteak irakasle arduraduna izan dute lagun, Aintzane Galardik, eta berak lagundu die idazkera fintzen.
Alai Arantzamendi eta Mikel Arroiabe, Zumaiako lehiaketaren dinamizatzaileak
Hurrengo lehiaketetan parte hartzen duten ikasleentzat, hagitz garrantzitsua ikusten dute gustuko duten gaiari buruzko artikulua prestatzea, eta gogoratzea testu sinplea eta haurrentzako aproposa egitea. Haien antzera, Izarok eta Malenek hurrengo lehiakideei aholkatzen diete gustuko gaia aukeratzea!
IRAKASLEAK
Mikel Arroiabe wikilariak eta EWKEkideak bere aletxoa eta gehiago jarri du Zumaiako BHIko Txikipedia programa dinamizatzen. Gogoz heldu zion Txikipediari hura hasi zenean. Iaz hasi ziren txoriei buruzko artikuluak sortzen, lehen batxilergoko ikasleekin. DBH1ean txoriak lantzen dituzte, eta erabaki zuten haiek ulertzeko moduko artikuluak egitea, ezin aproposago Txikipediaren bitartez. Alai Arantzamendi irakasleak gidatu du ikasleen lana.
Kontatu digu ikasleak ohituta daudela ingurune digitalean aritzen eta, ondorioz, Txikipedia berria zutelako bidean oztopoak aurkitu arren, erraz moldatu dira. Hasieran, “artikuluak nola editatu ikasteko azalpen orokorra eman dugu. Gela guztiak batera artikulu bat sortu dugu”, eta gero ikasleek bikoteka lan egin dutela kontatu digu. Beran, Aintzane Galardi irakasleak argitu digu ikasleek ikusi zutela lehiaketarako deialdia eta haiek egin zutela proposamena.
Wiki ingurunean moldatzen ez zaie asko kostatu: “Oso talde langilea eta arduratsua izan da aurtengoa eta primeran moldatu dira”. Gaiari gogotsu heldu diotela azaldu digu (saria irabazteak areago piztu die gogoa!). Alde horretatik, jarraipena eta ebaluatzea erraza egin zaio Galardiri, areago kontuan hartuz 7 ikasle izan dituela talde horretan. Galardik egiten duten eguneroko lana hartu du kontuan ebaluaziorako. Zalantzak agertu ditu 30eko ikasgela bat eduki izan balu gauzak nola joango ziren, baina bere kasuan eroso aritu da.
Zumaiako Alai Arantzamendi bat dator Berako ikasleek agertutako gogoarekin. Bestalde, Alaik eta Mikelek adierazi digute metodologian garrantzizkoa dela “artikulua nola egiten den argitzeko lehen egunean ikasgelako talde osoarekin tailer moduko bat egitea”: bannerrak, soinua, estekak… nola jarri. Bikoteka, Txikipediako proba orrietan egin dute lan lehendabizi, eta gero Txikipediako artikulu gisa argitaratu.
TXIKIPEDIA ESKOLAKO PROGRAMAZIOAN?
Mikel Arroiabek, Txikipediarekin izandako esperientzian oinarrituz, pauso berritzaile bat iragarri digu Zumaiako BHIn hurrengo urterako: DBH2n, Txikipedia tailer gisa sartzea, lau hileko ikasgai bihurtzea, astean bi orduz. “Txikipediaz gain, Wikimediako beste bitartekoak ere lantzeko asmoa dugu, Commons multimedia biltegi birtuala elikatzea, eta abar”. Zalantzarik gabe, ahalegin eder eta ausarta. Onena opa diegu ibilaldi horretan ere! Zorionak Berako eta Zumaiako lehiakideei, eutsi lan onari!
EHUko Ilustrazio Zientifiko Masterarrekin lanean egon gara azken urteotan, euren ikasleekin Wikipedia ilustratzeko balio dezaketen ilustrazioak lantzen. Iaz Francisca Veas ikaslea izan genuen pentsamendu ebolutiboaren inguruko infografia bat egiten. Urtearen hasierarekin infografia osatua igo zuen Commonsera, eta dagoeneko euskaratu dugu, irakurle guztien esku egon dadin.