Wikimedia proiektuetan 3D objektuak igotzeko aukera dagoela probestuz, Martin Etxauri artistak Elhuyar Sorkuntza Bekaren baitan sortu zituen Euskal Herriko zuhaitzen azalen 3D ereduak igo ditu. Fossil Plastics proiektuaren baitan bertako hamahiru zuhaitzen azalen fotogrametria egin eta 3D inpresora batekin plastikoan erreproduzitu ahal izateko ereduak sortu zituen.

Gehiago irakurri

Oiartzunen dago Soinuenea, Herri Musikaren Txokoa. Juan Mari Beltranek urteetan pilatutako dokumentazioa, instrumentuak eta ezagutza eskaintzen dituen museo txikia da. Azken hilabeteotan eurekin lanean izan gara euskal musikari lotutako instrumentuen dokumentazioa Txikipedian osatzeko. Emaitza ikusgarria da: 100 musika tresna, euren argazkiekin.

Gehiago irakurri

Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak Eusko Jaurlaritzaren laguntzarekin egiten duen proiektu nagusia Hezkuntza Programa da. Helburua 12-16 urteko ikasleek behar dituzten edukiak hobetzea da, horretarako Unibertsitateko irakasle eta ikasleen, wikilarien eta Bigarren Hezkuntzako hainbat ikastetxeren laguntza izan dugu. 2.000 artikuluen zerrenda bat sortu dugu eta, pixkanaka, ari gara horiek hobetzen.

Gehiago irakurri

Ikasturte honen hasieran Igeldoko Herri Eskolarekin izan gara lanean, Txikipedian Igeldo herriari buruzko informazio gehiago sartzeko. Hiri baten auzoa izan arren, pertsonalitate propioa du, eta herri eskola txikia da, bertako ikasleen topaleku.

“Surflariak” gelarekin proiektua abiatu genuen Igeldo Txikipediara eramateko, handienetik (Unibertsoa) txikienera (Igeldo) doan sekuentzia baten barnean. Proiektua “Gure Mundua Ezagutzen” deitzen da, euren blogean azaltzen duten bezala.

Ikasleek, gainera, “Gaur Igeldon” bideoa egin dute, ikasturte osoan egiten dituzten gauzak aipatzeko. Elkarrizketa bat egin zidaten, Txikipediari buruz ikertzen atera ziren dudekin: nork egiten du lan Txikipedian? Nola lortzen da informazioa? Ezabatu daiteke zerbait?

Bideoa ikus dezakezu informazio gehiagorako:

Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak EHUrekin batera lantzen duen hezkuntza programaren baitan proiektu berri bat abiatu genuen iaz Informatika Fakultatean. Kepa Sarasolaren ikasleek euskarazko hizkuntza baliabideak erabiliz programaren bat egin behar zuten, eta Wikimedia erabiliz proposamen batzuk egin genizkien. Horietako bat, katalanez egindako MineralBot programaren euskarazko bertsioa lantzea, 2019ra arte deskribatutako mineral guztien artikuluak egiteko. EUMineralBot proiektua jaio zen, MinDat webgunetik datuak atera eta euskaratzen zituena, baina mineralen artikuluak ez ziren igo, sistemak ondo funtzionatu bazuen ere, akats nahiko baitzituen.

Gehiago irakurri

EHUko Ilustrazio Zientifiko Masterarrekin lanean egon gara azken urteotan, euren ikasleekin Wikipedia ilustratzeko balio dezaketen ilustrazioak lantzen. Iaz Francisca Veas ikaslea izan genuen pentsamendu ebolutiboaren inguruko infografia bat egiten. Urtearen hasierarekin infografia osatua igo zuen Commonsera, eta dagoeneko euskaratu dugu, irakurle guztien esku egon dadin.

Infografia tamaina handian ikusi nahi baduzu: https://eu.wikipedia.org/wiki/Eboluzio

Jatorrizko SVG bertsioa Internet Archiven ere eskuragarri dago: https://archive.org/details/infograficaevolucionsvg3

Wikidata eta Wikimedia Commonsi esker artea bilatzea inoiz baino errazagoa da. Blog sarrera honetan antzeko funtzioak dituzten hiru tresna erakutsiko dizkizuegu: openArtBrowser, Crotos eta art.wikidata.link. Baina, lehenago, sarreratxo bat euren atzean dagoen funtzionamenduaren inguruan.

Wikimedian artea sailkatzen

Wikimedian artea sailkatzen aritu gara azken urteotan wikilariok. Libreak diren artelanak igo (egilea orain dela 70 urte baino gehiago hil bada, kasu gehienetan) Wikimedia Commonsera, artelan horiek katalogatu eta bertan agertzen dena deskribatu Wikidatan eta informazio horrekin Wikipediako artikuluak sortu ditugu.

Baina behin katalogoa egin dugula posible da Wikidatan dagoen datu-baseko informazioa baliatzea beste tresna batzuk sortzeko. Wikidatan, laburrean azaltzeko, artelan baten oinarrizko informazioa biltzen dugu: norena den, zein mugimendukoa, zer material, garaia, non dagoen, zer agertzen den… adibidez, hau da Giocondaren Wikidata orrialdea. Tarte bat hartzen baduzu, ikusiko duzu datu bidezko deskribapen horri esker posible dela beste bilaketa batzuk egitea: egile baten obra guztiak, mugimendu batekoak, material bat dutenak, garai batekoak, museoaren arabera, edo koadroan agertzen diren kontzeptuena. Eta artelan hori Wikimedia Commonsera igo bada, aukera izango dugu bai artelana ikusteko (kasu batzuetan erresoluzio oso altuan) zein Wikipedia artikuluak irakurtzeko existitzen badira.

Ikus ditzagun adibide batzuk.

openArtBrowser

openArtBrowser Hochschule Darmstadt unibertsitateko ikasle batek abiatutako proiektua da. Modu oso ikusgarri batean erakusten dizkigu Wikidatako eta Commonseko datuak: egileka, mugimenduka, gaika, garaiaren arabera… bilatzeko aukera izango dugu, eta emaitzak ere denbora lerro batean ikusteko aukera izango dugu.

Edozein artelan aukeratzen badugu, aukera izango dugu ere antzeko artelanak ikusteko azpian: egile berberarenak, museo berberean daudenak, gai antzekoa dutenak… eta gainera artelan horretan agertzen diren gaiak ere ikusi ahal izango ditugu, berriak aukeratuz.

Adibide gisa, saia zaitezke Bilboko Arte Eder museoan dauden artelanetako batzuk ikusten: https://openartbrowser.org/en/location/Q127064

Momentuz ez dago euskaraz, bai ingelesez, gaztelaniaz eta frantsesez.

Crotos

Crotos aurrekoak egiten duenaren antza du, baina badu berezitasun bat: filtratzeko aukera izango dugu gure bilaketatan, eta Wikipediarako loturak zein tamaina handian ikusteko aukerak askoz ikusgarriagoak dira. Euskaraz ere ez dago, baina hizkuntza askotan duzu eskuragarri.

Bilatzailean nahi duguna idatziko dugu (egile bat, kontzeptu bat, mugimendu bat…) eta ondoren emango dizkigu Wikidatan dauden emaitzak. Emaitza horietan aukera izango dugu material motaren arabera irabazteko (koadroa, eskultura, marrazkia…) eta denbora lerroan ere irabazteko (goian eskuman dagoen -40.000 – 2016 hori), baita HD, irudia badagoen edo ez, edo Wikipedian artikulurik ote dagoen ikusteko.

Hemen ikus dezakegu Louvreko museoan dauden 1700 eta 1830 arteko margolanak, HD irudia dutenak eta Wikipediako artikulu bat.

Artelan bakoitzaren azpian ikus dezakegu ea kalitate handiko irudirik ote dagoen, Wikipediako artikulua zein den eta Wikidata zein Commonserako loturak.

Lotura horien bidez aukera polita izango dugu artelanari buruz gehiago jakiteko, eta bilaketa interesgarriak egiteko.

art.wikidata.link

art.wikidata.link ez da aurrekoak bezalakoa: honetan parte hartu dezakegu eta deskribapenik ez duten artelanak deskribatu. Bertan badago aukera bilaketak egiteko (Browse jartzen duen botoian; momentuz ingelesez baino ez da existitzen), baina interesgarriena da Wikipedian kontu bat izanez gero eskaintzen dizkigun ausazko artelanak katalogatu ahal ditugula.

Honen inguruan gehiago jakiteko, ikus https://eu.wikipedia.org/wiki/Atari:Hezkuntza/Lehen_Hezkuntza/Ingelesa_ikasi_artelan_bat_deskribatuz

Orain hilabete aipatzen genuen Sakanan 2019aren amaieran irekitako bideak fruituak eman zituela Altsasuko IƱigo Aritza ikastolan eta Uharte Arakil zein Urdiaingo herri eskolatan. Joan zen astean beste pauso bat eman genuen proiektu honetan, Urdiainen lau astez lantzen egon diren toponimiari buruzko informazioa Txikipediako artikulura igoz. Berriro ere, inoizko wikilaririk gazteenek, komunal digitala aberastuz asko ikasi daitekeela erakutsi digute.

Toponimia ezagutzen, gal ez dadin

Urdiainek, Euskal Herriko herri askok bezala, toponimia aberatsa du. Urdiaingo udalak argitaratutako mapa honetan ikusten den bezala, izen asko aurkitu daitezke. Aurreko belaunaldientzat oso praktikoa zen hau: “amona Arkutzabarrenan dago, joan eta esaiozu izeba bila etorri dela” esatea nahikoa zen jakiteko nora joan behar ziren, baita nondik ere. Gaur egun, ordea, informazio hau guztia galtzen ari da, eta urdiaindar gazte askorentzat zaila da ulertzen herriko etxeetako mugetatik haratago ere udalerriak jarraitzen duela.

Proiektuaren atal honetan, beraz, Euskarabideatik lortutako mapa toponimiko handi bat lortu eta binaka lau izen aukeratu behar izan dituzte. Irizpidea: euren atentzioa deitzen zien izenak izan behar ziren, eta ezin ziren errepikatu. Horrela hartu dituzte Txozazelaia, Batzarramendi, Buztintza edo Otalde bezalako izenak, eta euren atzean zer dagoen ikertu.

Bi ikasle mapa toponimikoa aztertzen. Marra gorriaren barruan dagoen guztia Urdiain dela izen zen lehen ikasgaia.

Toponimiak esaten diguna

“Zergatik deitzen da leku hau Batzarramendi?”. Ez da galdera inozoa: ezer ere jakin gabe pentsa dezakegu mendi bat dagoela, edo mendiko leku bat dela, eta bertan batzarrak egiten zirela. Duda horiek argitzeko bi bide izan dituzte ikasleek: alde batetik euren aiton-amonei galdetzeko aukera zuten, belaunaldien arteko transmisioaren garrantzia ulertuz; beste aukera Mariano Galartzari galdetzea zen, Urdiaingo toponimia jaso duen aditua. Bigarren hau errazteko, Mariano bera gonbidatu zuten eskolara, eta banaka joan ziren euren toponimoen esanahia aletzen. Ikasleek, fitxa batean apuntatzen zuten adituak esandakoa.

Mariano Galartzarekin batera mapak aztertzen. Eskuetan dituzten orrialde eta koadernoetan eurek aukeratutako toponimoen inguruko datuak apuntatu zituzten.

Asko esaten digu toponimiak: batzuetan geografia ikasteko aukera dugu (Erburua, Bargea, Berroeta); beste batzuetan, ohitura bati dagokio (Txozazelaia); ondareari buruz ere ikasi daiteke (Sanmartinkalde, Kortela); baita historia ere (Batzarramendi). Eta gaur egungo kale izen batzuek behinolako beste ezaugarri bati dagokiola ere ikus daiteke, arreta jarriz gero.

Txikipediara igotzea

Aukeratutako toponimoen informazioa, fitxatan jasoa. Dena prest Txikipediara igotzeko.

Ikasitako guztia komunal digitalera igotzeko unea heldu zenean wikilari baten laguntzarekin Txikipediara igo zuten zituzten fitxa guztien edukia. Banaka, eurek ikasitakoa esan eta garbira pasa genuen, egunean bertan argitaratuz. Emaitza ikusi nahi baduzu, egin klik hemen.

Hurrengo pausoa txango bat izango da, toponimo horietako batzuk aukeratu eta bertaraino joanez argazki batzuk egiteko. Helburu berria, beraz, leku horiek dokumentatu eta Wikimedia Commonsera argazkiak igotzea izango da.

Toki komunikabideek altxor handi bat dute, gordeta. Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak eta Tokikomek elkarlanean Aiurri aldizkariak duen argazki artxiboa digitalizatu eta Wikimedia Commonsera igotzeko proiektu pilotua jarri dugu martxan, 1990eko hamarkadako 2.000 argazki baino gehiago komunalean jarrita.

Irudi guztiak ikusteko lotura: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Images_from_Aiurri

Gehiago irakurri

Sakanako Garapen Agentziarekin hiru saio antolatu genituen 2019aren amaieran Komunal Digitala garatzeko, Altsasun, Uharte Arakilen eta Urdiainen. Azken bi horietan inoizko wikilaririk txikienak izan ditugu, Txikipedian euren herriko edukiak hobetzen. Urdiainen izandako ikasleak dira inoiz eskolan Wikimedian ariketa bat egin duten gazteenak… mundu osoan.

Gehiago irakurri