Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak, boluntario katalanen laguntzarekin, filosofoei buruzko sei bideo jarriko ditu Viquipèdiaren eskura, WikiCred bekaren baitan.

Orain urtebete, Ikusgela proiektua jarri genuen abian, hezkuntza-ingurunean erabil daitezkeen bideo libreak sortzeko. Proiektuaren zati handi bat Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak finantzatu du, eta orain arte filosofiari, euskal literaturari, ekonomiari eta ekologiari buruzko bideoak sortu ditugu, bai eta sare sozialetarako diseinatutako bideo laburrak ere, datuak eta bitxikeriak biltzen dituztenak. Bideo guztiak Wikipediako dagokion orrian eta bideoak lotura duen artikuluetan ikus daitezke, YouTube bezalako plataformetan edo sare sozialetan, adibidez Twitterren. Helburua begi-bistakoa da: ikus-entzunezkoen kontsumora gero eta gehiago bideratuta dagoen gizarte batean, euskara bezalako hizkuntza ez-hegemonikoetan dagoen edukia txikiagoa da, eta, gainera, konplexua da kalitatezko eduki pedagogiko libre eta berrerabilgarria aurkitzea.

Orain, WikiCred bekaren laguntzarekin (Kanadan oinarritutako plataforma da, sinesgarritasuna areagotzeko proiektuei laguntzeko sortua), azpititulua lortu dugu eta EBAU azterketan sartzen diren filosofoei buruzko bideoak katalanez ere ekoitzi ditugu. Halaber, bideoek azpitituluak dituzte Hausan, Afrika Erdiko Hizkuntza batean, eta azpititulu berriak lortzeko lanean ari gara.

Gaur argitaratuko ditugun lehen bi bideoak Friedrich Nietzscheri buruzkoa, Marc Gómez Domenechek bikoiztua, eta Simone de Beauvoirri buruzkoa dira, Ricard Solerrek bikoiztuta. Datozen asteetan, Immanuel Kanti, Descartesi, Hanna Arendti eta Platoni buruzko bideoak argitaratuko ditugu. Horiek osatzen dute filosofiari buruzko bideoen lehen denboraldia. Bideoak itzuli eta bikoizteko Viquipèdiako editoreen laguntza izan dugu, bideoen edukia itzuli eta egokitu baitute, bikoiztaile-talde baten profesionaltasunarekin batera. Hiru Damatxo kooperatibak moldatu ditu bideoak katalanera. Edukiak, bestalde, UPV/EHUko filosofia-irakasleek landu dituzte eta Agora filosofia-irakasleen elkarteak gainbegiratu ditu.

Wikipedia proiektuen artean, badago bat bereziki interesgarria dena: Wikipedia guztiek izan beharreko 10.000 artikuluak zeintzuk diren erabakitzea. Zerrendak baditu bere arazoak, bereziki Mendebaldean oinarritutakoa delako, baina urteen poderioz munduko beste txoko askotan interesgarriak diren gaiak sartu dira. 10.000 gai, hizkuntza guztietan irakurtzeko modukoak. Wikilari asko erronka horri heldu izan diote, baina orain arte hiru proiektuk baino ez zuten lortu guztiak euren hizkuntzan izatea: ingelesak, serbierak eta katalanak. 2022ko abenduaren 27an laugarrena gehitu zaie: euskara.

Gaika antolatuta dago zerrenda: 2.000 biografia, geografiako 1.000 artikulu edo zientzia fisikoetako 1.350 artikulu. Eztabaidaren bidez erabakitzen da zer sartu eta zer atera, maiz konplexua den erabakia. Hala ere, Wikipedien arteko alderaketa egiteko balio du zerrenda honek. Existitzen den artikulu bakoitzagatik 2 puntu ematen dira; 8.000 bytetik gorako artikulu bakoitzagatik beste puntu bat; eta 16.000 bytetik gorako artikuluak laugarren puntua lortzen du. Guztira, beraz, 40.000 puntu lortu daitezke. Wikipedia bakoitzak lortutako puntuekin egiten da hilabetero sailkapen bat. Orain urtebete erronkari heldu genion: posible al da euskaraz artikulu guztiak edukitzea, ahal bada luze? 2021eko abenduan 33. postuan zegoen euskara hizkuntza guztien artean, eta 1.324 artikulu falta zitzaizkigun osatzeko.

Lehiaketaren bidetik ekin genion erronkari. Hilabetero gaietako bat hartu genuen (historia urtarrilean, artea otsailean…) eta saiatu ginen hor zeuden hutsuneak betetzen. Uda osoan zehar biografiak osatzeari ekin genion, bi hilabetez. Urrian eta azaroan unibertsitateko ikasleak batzen saiatu ginen, eta abenduan falta zitzaizkigun artikuluei bigarren aukera eman genien. Ez ziren gutxi, izan ere abenduaren 1ean 378 artikulu genituen egiteke. Eta, zailena, horietako asko matematika eta fisikako gai aurreratuak, itzultzen zailagoak direnak.

Baina lortu dugu. LORTU DUGU! Elkarlanean, bakoitza bere aldetik, baina guztiok batera. Eliak eskaintzen digun itzulpen sistema bikaina baliatuz, askok. Hilabete mugitua izan dugu, baina erronkari heldu genion eta orain arte honakoa lortu duen laugarren hizkuntza gara.

Postuetan gora

Postuetan gora egin dugu, noski. 33. hizkuntza ginen urte hasieran, 23. hizkuntza gara 2022ko abenduaren 16ko neurketan. Azken egunetako sprint honek ere eragina izango du, eta ziurrenik 20. hizkuntza izango gara 2023ko urtarrilaren 16an rankinga gaurkotzen denean. Laburrean, urte batean hazkuntzarik handiena izan duen Wikipedia gara, hamar postu gora, %10,37ko igoera puntu kopuruan. Grafiko honetan ikus daiteke hizkuntza bakoitzaren eboluzioa, urte osoan zehar (gorriz, euskara).

Laburrak luzatzeko erronka

Artikulu guztiak izatearen erronka lortu dugu, baina badugu beste erronka bat: artikulurik laburrenak luzatzea. Artikuluen artean bi heren, 8.000 byte baino laburragoak dira. Eta (hau idazterakoan), 881 artikuluk 1.000 byte baino gutxiago dute. Gure hurrengo erronka izango da horiek luzatzea, pixkanaka, elkarrekin, auzolanean.

Gaiaren arabera ikusten da batezbestekoa batzuetan luzea bada ere, mediana ez dela hain luzea. Artikulu laburrek pisu handia dute. Badugu, beraz, nondik hasi hobetzen. Hurrengo grafikoan ikusten da xeheago artikuluen luzeraren banaketa nolakoa den.

Zuk ere lagundu dezakezu

Zuk ere lagundu dezakezu helburu honetan. Zerrenda honetan dauden artikuluak luzatzen, adibidez. Artikulu hauek rankingean “labur” gisa hartzen diren guztiak dira. Hau idazterakoan 6.574 artikulu daude kategoria horretan. Zenbat izango ditugu 2023aren amaieran? Baietz 5.000tik behera izan!

Kaixo Eniisi Lisika. Askotan ikusten zaitugu euskarazko Wikipedian editatzen, baina ez zara Euskal Herrian jaioa. Nor da Eniisi Lisika eta zer du gogoko?

Kaixo euskaldun guztiei. Bai, zuzen zaudete, euskarazko Wikipedia askotan irakurtzen dut eta artikuluetan akatsak ikustean beti zuzentzen ditut. Errusian bizi naiz eta nire egiazko izena Vitali (Виталий, Vitalij errusieraz) da, baina gaur egun Eniisi Lisika izena hobesten dut. Zer esan nahi du izen honek eta nondik eratorri den? Izen hau nik «eskuz» sortutako hizkuntzatik eratorri zen eta «Arrano Hilezkorra» esan nahi du. Hizkuntza hori krutxiera da (berezko izena Baazdul Krotol’, «espirituen hizkuntza», duena; ingelesez «Crootch» da hizkuntzaren izena); krutxiera nik neuk osoki sortu nuen eta oso hizkuntza zaila da; 25 kasu gramatikal eta 15 denbora gramatikal gutxi-gorabehera dituelako. Hizkuntzak 2.500 hitz ditu gutxi-gorabehera eta garatzen jarraitzen dut. Euskaratik hartutako hitz batzuk ere ditu (baina krutxierazko hitzen 90% ez dira maileguak eta neuk sortu nituen hitz horiek): euskarazko maileguak dituen hizkuntza ez da oraindik izan Lurrean, beraz, gogoeta hori atsegingarri iruditu zitzaidan.

Igarri duzue jadanik hizkuntzak oso gogoko ditudala eta egia da: hizkuntzen mundua harrigarria da eta ni osoki bizi naiz mundu honetan; «arrain bat uretan bezala» esango genuke errusieraz. Nolanahi ere, euskara Lurreko hizkuntza atsegingarriena da niretzat eta, beraz, euskara ikasten hasi nintzen 2018an. Beste hizkuntzak ere ikasten ditut: alemaniera, poloniera, bepsaera (nire errepublikako oso hizkuntza txikia) eta, noski, ingelesa. Horrez gain, abestea gogoko dut, krutxieraz eta euskaraz bereziki, eta batzuetan euskara eta krutxierara abestiak itzultzen ditut.

Nolatan hasi zinen euskaraz idazten?

Lehenago esan bezala, euskara Lurreko hizkuntza ederrena da niretzat. Eta Wikipedia ere aspalditik atsegingarria dut proiektu hau hizkuntzekin lotuta baitago. Errusierazko Wikipedian aritzen nintzen bakarrik lehenago, baina gaur egun euskarazko Wikipedian ere aritzen naiz. Nire jakintza jadanik nahikoa denez, artikuluak itzultzen hasi naiz eta hizkuntzei buruzko artikuluak hobetu nahi dut.

Zergatik euskara atsegin duzu zehazki?

Hizkuntzak soinuaren arabera nagusiki epaitzen ditut. Gramatika ere garrantzitsua da zalantzarik gabe, baina soinuak lehenengo zirrara egiten du eta euskara lehen aldiz entzun nuenean, bere soinua zirraragarri iruditu zitzaidan: oso ederra! Gaur egun oraindik ere txundigarri iruditzen zait euskararen soinua (200 hizkuntza baino gehiago entzun nituela kontuan hartuz). Eta bigarren gauza: euskara hizkuntza bakartua da, guztiok dakigunez. Horrelako hizkuntzak interesgarrienak eta oso misteriotsuak dira. «Zein hizkuntza ederra, euskera guria! Inun ez det arkitzen beste bat hobia!».

Wikimediako zein proiektutan zara aktibo?

Errusierazko eta euskarazko Wikipediaz gain, bepsaerazko Wikipedian ere aritzen hasi nintzen, baina bepsaeraren jakintza oraindik txarra dut, beraz, ezin dut asko egin, artikulu txikiak idatzi bakarrik. Errusierazko Wikipedian hainbat artikulu on eta nabarmenak idatzi nituen, baita euskarari buruzko artikulua hutsunetik nahiko luze izatera garatu ere. Horrez gain, errusierazko Wikiversity proiektan euskararen ikasgai batzuk idatzi nituen. Sarritan Wiktionary (Wikimediako hiztegia) irakurtzen dut, bereziki hitzen jatorriei buruz jakiteko, baina ez ditut bertako artikuluak aldatzen. Batzuetan Wikipediaren beste ataletako artikuluak aldatzen ditut, ohitura bitxia da: beste hizkuntzetan idatzitako testuak irakurri gogoko dut, hizkuntza horiek oraindik ez jakin arren. Hitzak oso gogoko ditut!

Zergatik da zuretzat garrantzitsua euskara bezalako hizkuntza txikiek Wikipedian indartsu egotea?

Egia tristea da, baina gaurko munduan ia guztiek ingelesa jakin nahi dute, beste hizkuntzak ahaztuz. Hizkuntza txikiak suntsitzen dituzten hizkuntza indartsu batzuk ditugu eta urte berri bakoitzarekin egoera txarrago bihurtzen da. Nik hizkuntza indartsu hauek inoiz ez nituen atsegin, hizkuntza txikiak baizik. Noski, ingelesa ere ikasi behar nuen eta oso hizkuntza erabilgarria da gaur egun, baina ez da inoiz atsegina izango niretzat. Eta Wikipedia, uste dut, hizkuntza txikiak gordetzen laguntzen digula. Ingeles eta besteek indar handia dute, baina ez dut itxaropena galtzen. Oso pozik nago euskarazko Wikipedia indartsu dagoelako.

Zure Wikipediako profilean diozu euskaraz bizi nahi duzula. Euskaraz bizi zaitezke Errusian? 

Egia esanda, askok ez dakite euskara zer den errusiarren artean. Nire lagun guztiek ere, ezagutu nituenean, ez zekiten, baita nire irakasleak (alemaniera edo latinera irakasten dutenak, adibidez) ere. Hemengo jendeari sarritan azaldu behar dut euskara zer den eta zergatik harrigarria den, baina ez nago triste euskaraz bizitzea lortzen dudalako nolanahi ere, Internetari esker.